Wilhelmus Petrus de Graaff, slachtoffer van een vergissingsbombardement
CultuurAALTEN - In de rubriek Oplossing Zoekplaatje, ‘Bij het station’, gepubliceerd in de Aalten Vooruit van week tien, werden twee versies gemeld over de gedenkplaat op het station in Aalten ter nagedachtenis van voornoemde Wilhelmus P. de Graaff. Enerzijds werd gemeld dat de heer Wilhelmus de Graaff, geboren op 3 maart 1917 te Hoogezand, omgekomen was in Buchenwald op 14 november 1944 op 27-jarige leeftijd. Anderzijds werd vermeld dat Wilhelmus P. de Graaff omkwam tijdens het bombardement in Nijmegen. Wilhelmus de Graaff was van beroep transportarbeider en niet werkzaam bij de Nederlandse Spoorwegen. Om deze onduidelijkheden, mede voor de nabestaanden, recht te zetten volgt hieronder het juiste verhaal zoals dat is opgetekend na onderzoek door het Nationaal Onderduikmuseum Aalten.
Door Louis Veldhuis
Op 22 februari 1944 voeren de Geallieerden een ‘vergissings-bombardement’ uit op het historische centrum en het spoorwegstation in Nijmegen. Het is één van de zwaarste bombardementen op Nederlands grondgebied, vergelijkbaar met het Duitse bombardement op Rotterdam in de meidagen van 1940. Er vallen bijna 800 doden, voornamelijk burgerslachtoffers. Waarschijnlijk ligt het aantal hoger, omdat onderduikers niet meegeteld zijn. Onder de slachtoffers bevindt zich de 40-jarige spoorwegbeambte Wilhelmus Petrus de Graaff uit Aalten. Na het bombardement blijkt dat het spoorwegemplacement in Nijmegen bewust als secundair doel te zijn gekozen, als het primaire doel in Duitsland niet gebombardeerd kon worden.
Wilhelmus Petrus de Graaff wordt geboren op 30 jul 1903 in Westervoort. Zijn vader Ingen Gerrit de Graaff is werkzaam als spoorwegbeambte. Op 16-jarige leeftijd treedt Wilhelmus P. in zijn voetsporen en wordt eveneens spoorwegbeambte. Wanneer zijn vader in 1922 stationschef wordt van Halte Bredevoort komt Wilhelmus ook naar Aalten. Ze wonen op de Haart. In 1927 vertrekt Wilhelmus P. naar Zevenaar en daarna naar Hengelo (O). Op 17 januari 1929 treedt hij in het huwelijk met Dina ter Haar uit Aalten, geboren op 2 april 1908. Hun huwelijk wordt gezegend met twee kinderen, zoon Ingen Gerrit wordt in 1931 geboren en dochter Mientjen Hendrika ziet het levenslicht in 1935. Als Wilhelmus P. in 1937 op het station in Aalten wordt aangesteld, komt het gezin weer in Aalten wonen. Tijdens de oorlogsjaren blijft Wilhelmus P. de Graaff in functie als spoorwegbeambte.
Op 22 februari volgt hij in Nijmegen een spoorwegcursus. Samen met andere cursisten bevindt hij zich in een gebouw op het Nijmeegse spooremplacement als ’s middags het bombardement losbreekt. Dan valt op het gebouw een voltreffer. De cursist die naast Wilhelmus zit weet zich in een paniekreactie op het nippertje te redden. Alle andere cursisten komen om, onder wie de 40-jarige Wilhelmus P.
Mede door persoonlijke bemiddeling van burgemeester A.J.W. Monnik wordt het stoffelijk overschot van Wilhelmus P. de Graaff naar Aalten overgebracht en wordt hij op 1 maart 1944 op begraafplaats Berkenhove ter aarde besteld. Het grafnummer is 342. Hij laat zijn vrouw Dina na met hun 13-jarige zoon en 9-jarige dochter.
Wanneer na de oorlog de N.V. Nederlandse spoorwegen in Utrecht een speciale gedenktekencommissie instelt om een monument ter nagedachtenis aan al het personeel dat omgekomen is te realiseren wordt ook het besluit genomen om voor elk station een plaquette te vervaardigen ter herinnering aan personeel dat daar werkzaam was. De onthulling van de plaquette voor Wilhelmus P. de Graaff vond plaats op 8 juni 1948 in aanwezigheid van onder andere zijn nabestaanden, enkele vertegenwoordigers van de Nederlandse Spoorwegen en burgemeester E.S. van Veen.
In de Aaltensche Courant van 11 juni 1948 wordt verslag gedaan onder de titel: SPOORMAN W.P. DE GRAAFF HERDACHT. DE GEDENKPLAAT ONTHULD. Het artikel luidt: ‘Dinsdagmiddag had op het spoorstation alhier een plechtige samenkomst plaats ter nagedachtenis aan de in de oorlog gevallen spoorman Wilhelmus Petrus de Graaff, in leven lijnassistent alhier. Ten teken hiervan hing de vlag halfstok.’ De krant doet verder verslag van de aanwezigheid van Ir. de Cock, Hoofdinspecteur der NS, A. Meines, namens de personeelsraad NS en burgemeester E.S. van Veen, namens de burgerij, die allen het woord voerden. Aan het einde van de plechtigheid wordt de plaquette onthuld en er worden kransen gelegd. Met een minuut stilte wordt de plechtigheid besloten.
Bronnen: Artikel ADW april 1995 artikel Gedenkplaat W.P de Graaff te Aalten, D.W. Geesink Archiefdepotvan de N.V. Nederlandsche Spoorwegen te Zutphen, Archief der gemeente Aalten, Aalten in Bezettingstijd B. de Joode 1946 blz.138, Er op of er onder blz. 166 en 198, C.W. Vaags, Aalten in Oorlogstijd J.G. ter Horst 1985 blz.108 en 211, Kroniek van Nederland Elsevier 1987 blz. 934, Aalten zoals het is, zoals het was. 1e deel 1992 blz. 193 en 197, Familieleden Wilhelmus P. de Graaff, Het bombardement op Nijmegen: www.Historiekbombardement 22 februari 1945, https://www.oorlogsdodennijmegen.nl/gebeurtenis/42d66138-d771-4448-b125-01fa56486f97 © Collectie Nationaal Onderduikmuseum Aalten.
