Digitaliseren historische kranten Aalten, Winterswijk en Oost Gelre goed op weg, maar nog veel te doen
Eerste batch is nu online voor iedereen te bekijken en te doorzoeken
Door Mark Ebbers
DOETINCHEM/AALTEN/OOST GELRE/WINTERSWIJK - In 2018 werd de Stichting Digitalisering Achterhoek (SDA) opgericht. Die stichting stelt zich ten doel alle huis-aan-huisbladen die sinds ongeveer 1870 in de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk zijn verschenen te gaan digitaliseren en doorzoekbaar te maken.
Donderdag 10 maart jongstleden vond bij het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in Doetinchem een eerste presentatie plaats. Wat is er tot nu toe gebeurd en wat moet er nog gebeuren? Conclusie: Aalten en Winterswijk hebben een flinke stap kunnen zetten, maar Oost Gelre (het toenmalige Groenlo en Lichtenvoorde) moet nog. Het materiaal ten behoeve van de digitalisering is er, maar het geld dat ervoor nodig is nog lang niet.
Het digitaliseringsproject wordt uitgevoerd door Delpher/Metamorfoze, gelieerd aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
'Een deel van
de kranten
moest eerst
gerestaureerd
worden'
Omdat vanuit Aalten en Winterswijk al eerder gedeelten van kranten waren gedigitaliseerd, konden het voor deze kranten kosteloos worden uitgebreid, maar voor de andere kranten moet de 1,47 per te digitaliseren pagina nog beschikbaar komen. In totaal gaat het om zo’n 350.000 pagina’s, deze eerste batch is klaar met zo’n 123.000 pagina’s, dat betekent dus nog ruim 220.000 pagina’s te gaan.
'Verslavend'
De middag wordt ingeleid door Femia Siero, directeur van ECAL. “Zoeken in oude kranten is' verslavend”, begint ze. Ze prijst naast de stichting ook de vele vrijwilligers die hebben geholpen met de voorbereiding voor het digitaliseren, het enorme zoekwerk.
“Een deel van de oude kranten moest eerst nog gerestaureerd worden door Delpher/Metamorfoze voordat ze gedigitaliseerd konden worden.”
De teruggekeerde originelen die al gedigitaliseerd zijn, liggen deze middag nog ter inzage op tafel. Wellicht voor het laatst. “Wat digitaal beschikbaar is, komt in principe fysiek niet meer ter inzage.”
Twee doelgroepen
Ben Verheij evalueert als voorzitter van de SDA de afgelopen jaren en kijkt vooruit. Maar eerst de hoofdvraag: “Waarom doen we dit eigenlijk, voor wie? Er zijn twee belangrijke doelgroepen. Ten eerste de jongeren en ten tweede de historisch geïnteresseerden, mensen die veelal lid zijn van een oudheidkundige vereniging.
De jongeren halen hun informatie van internet en niet meer van papier. Wat de tweede doelgroep betreft: ervaring heeft geleerd dat de meeste plaatselijk en regionaal historisch geïnteresseerden belangstelling hebben voor de geschiedenis tot en met opa; dat is dus de periode sinds wanneer deze huis-aan-huisbladen zijn verschenen.”
Partijen bij elkaar
Een stukje recente geschiedenis. Verheij “In 2016 stelden de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk de Erfgoednota 1.0 op. We hebben ze gewezen op het belang van het digitaliseren van oude kranten, daar moeten we iets mee. Een aantal partijen werd bij elkaar gehaald.
Ten eerste de drie genoemde gemeenten en ten tweede de negen oudheidkundige verenigingen in het gebied: vier in Oost Gelre, drie in Winterswijk en twee in Aalten. Met een gezamenlijk ledental van zo’n 3700 mensen vormen zij een belangrijke doelgroep.
Een derde belangrijke partij was ECAL, in de persoon van eerst Henk Nijman (inmiddels oud-archivaris) en later Femia Siero, directeur van ECAL. Bij ECAL liggen grotendeels de originelen die gedigitaliseerd moeten worden. Als vierde werd de uitgever van de huidige huis-aan-huis bladen in het gebied, Gerhard Weevers, betrokken bij het project.”
De mensen waren er en die wilden ook aan de slag. Verheij: “Maar wil je verder iets, dan moet er een structuur komen, dus is een stichting opgericht. De drie gemeenten waren bereid ons financieel te ondersteunen.”
'Alles is te
vinden,
gewoon met
je smartphone'
Metamorfose
Over de technische kant van het digitaliseren: “Er zijn twee mogelijke lijnen: het zelf fysiek digitaliseren en daarna op een eigen computer opslaan, of proberen aan te sluiten bij een grote organisatie. We hebben eerst nog geprobeerd te kijken of we zelf iets konden doen, maar dat bleek al gauw eigenlijk onmogelijk vanwege de omvang van het aantal kranten en dus pagina's.
Toen kregen we de gouden tip: Henk Hanselman, bestuurslid van de Vereniging Oudheidkunde Lichtenvoorde, wees ons op de Koninklijke Bibliotheek en het project Metamorfoze. We kregen contact met Rubrecht Zaat, coördinator van Metamorfoze BKT (boeken, kranten en tijdschriften). Na wat overleg bleek dat er wel wat mogelijk was.
Het was van belang dat we de omvang van het totaal wisten, daarom moest er geteld worden. We zijn een dag in ECAL actief geweest met ongeveer tien mensen om te tellen; niet echt handmatig tellen, want Hans van Lith en Ruud Kaak hadden wiskundig-statistische methodes bedacht waardoor het wat gemakkelijker was.
Onmisbaar was daarbij natuurlijk de hulp van een aantal medewerkers van de ECAL; zij moesten telkens de leggers van de kranten ophalen en weer terugbrengen.”
Ruim 120.000 pagina's al te zien
Inmiddels is een deel van de kranten uit de betreffende periode en de betreffende gemeenten digitaal beschikbaar gemaakt, maar er is nog veel te doen, aldus Verheij. “In totaal gaat het om zo’n 350.000 pagina’s.
Een gedeelte kon direct al gedigitaliseerd worden omdat er al stukken van deze kranten op Delpher stonden – met name oorlogsnieuws - en dat hoefde ook niet betaald te worden. Het betreft oude kranten die in Winterswijk en Aalten en omgeving verschenen.
Tezamen ruim 120.000 pagina's omvattend en dat is het gedeelte dat we nu eigenlijk willen presenteren; of eigenlijk willen we een oproep doen: ga zelf kijken op www.delpher.nl, met behulp van het enorm handige zoeksysteem kun je daar van alles vinden, de leukste en interessantste zaken en dat gewoon met je smartphone, tablet of pc.”
'Toegankelijk en interessant'
Maar de SDA staat nog genoeg te doen voor de komende termijn, benadrukt de voorzitter: "Vier dingen. In de eerste plaats financiering proberen te vinden om ook de resterende ruim 220.000 pagina's nog te laten digitaliseren, in de tweede plaats contacten met scholen zoeken om hen te wijzen op de mogelijkheden - de eerste contacten zijn er al geweest voorafgaand aan de coronatijd.
Ten derde gaan we ook de ruim 3700 leden van de deelnemende negen oudheidkundige verenigingen wijzen op de mogelijkheden, en ten slotte willen we dat natuurlijk ook doen richting de rest van de bevolking. Het is eigenlijk voor iedereen toegankelijk én interessant.”
Kranten het populairst
Rubrecht Zaat is van ‘die kant van Utrecht’, zoals Verheij hem introduceert, naar Doetinchem gekomen om wat te vertellen over het digitaliseringsproject.
“Het digitaliseren van kranten is vooral van belang voor uitgaven tussen 1840 en 1950, want kranten uit die periode hebben veel last van papierverzuring.
Hoe lang het uiteindelijk digitaal goed blijft, weten we niet, maar langer dan op papier. Gedigitaliseerde kranten zijn ook populair: we zien dat binnen Delpher veruit het meest in kranten wordt gezocht, veel meer dan in de andere twee poten: boeken en tijdschriften.”
Achterhoek goed vertegenwoordigd
Tot enige jaren geleden hield Metamorfoze zich vooral bezig met nationale uitgaven, vervolgt Zaat. “Tot op 24 april 2017, ik weet nog de exacte datum, een enthousiaste Ben Verheij contact met me opnam. De krantentitels waar hij het over had, zeiden me niet zoveel. Maar nu een paar jaar later is de Achterhoek waarschijnlijk al de best vertegenwoordigde regio binnen Delpher.”
'Wi-j doet 't samen'
Wethouder Marieke Frank van Oost Gelre sluit - namens Oost Gelre, Aalten en Winterswijk - de middag af. Ze benadrukt het belang van de goedlopende samenwerking op het gebied van erfgoedbeleid, tussen de gemeenten en met organisaties als de SDA. "De update van het erfgoedbeleid uit 2021 heet niet voor niets: Wi-j doet 't samen.”
