Integriteit

11 maart 2022, 17:30 Opinie

Integriteit

Ik schreef onlangs drie columns over bestuurlijke vernieuwing. Nog een onderwerp dat terecht steeds meer aandacht krijgt is integriteit. 

De overheid is er om als regelaar in de samenleving het onderlinge verkeer voorspelbaar en leefbaar te houden en zaken als ruimtelijke ordening, milieuzorg, wegen, zorg en onderwijs te organiseren. Dat brengt rechten en plichten met zich mee. De overheidsorganen (en hun medewerkers) oefenen, door in te grijpen in het leven van burgers, gezag uit ten opzichte van burgers. Daar is niks mis mee, daarvoor hebben we tenslotte een overheid. 

U moet er als burger wel op kunnen vertrouwen dat politieke bestuurders het algemeen belang dienen en niet hun eigen belang. En ook dat ze zich zich aan de door de overheid vastgestelde regels houden. Dat zweren of beloven ze bij hun aantreden, ze hebben een voorbeeldfunctie. Het zijn feilbare mensen, net als u, maar ze moeten wel eerlijk en betrouwbaar zijn, dat mag u van ons verwachten.

De Gemeentewet geeft de burgemeester een bijzondere verantwoordelijkheid. Hij moet de bestuurlijke integriteit bevorderen. Hij heeft er alleen geen bevoegdheden voor gekregen. Hij kan slechts proberen een integere werkcultuur te laten ontstaan door preventieve maatregelen te nemen en wethouders en raadsleden bewust te maken van hun verantwoordelijkheid. Wordt de integriteit geschonden, dan kan de burgemeester geen wethouder ontslaan, dat kan alleen de gemeenteraad, als hoogste orgaan binnen het gemeentebestuur. Raadsleden die de integriteit schenden kunnen door de burgemeester slechts worden aangesproken en gewaarschuwd. Alleen de raad kan soms een collega-raadslid ontslaan, maar vaak ook niet. 

Integriteit is best een lastig onderwerp. Sommige normen zijn niet zwart-wit, niet helemaal duidelijk. Dat geldt bijvoorbeeld bij belangenverstrengeling. Als raadslid mag je bepaalde andere functies niet uitoefenen, bijvoorbeeld gemeenteambtenaar, want je kan niet én bestuurder én medewerker zijn bij dezelfde organisatie. Ook mag je bepaalde handelingen niet verrichten, zoals het sluiten van allerlei overeenkomsten met je eigen gemeente. ‘Heeft hij wel tegen eerlijke voorwaarden die opdracht binnengehaald?’ zullen concurrenten immers al gauw denken. Een raadslid dient het algemeen belang, maar mag hij dan opkomen voor de private belangen van zijn zoon? Mag een raadslid dat voorzitter is van een muziekvereniging meestemmen over het nieuwe subsidiebeleid voor muziekverenigingen? De Gemeentewet verbiedt alleen mee te stemmen over ‘een aangelegenheid die hem rechtstreeks of middellijk persoonlijk aangaat of waarbij hij als vertegenwoordiger is betrokken’. Verder is het dus aan het geweten van een raadslid of hij meestemt. Niet alles wat mag is verstandig, het is niet wijs om de randen van het ravijn op te zoeken. Beter is het je af te vragen ‘Kan ik het aan mijn buurman uitleggen? Zou ik het vervelend vinden als het in De Gelderlander zou staan?’.

Onze integriteitsnota werd in 2021 unaniem door de raad vastgesteld. Zowel de bestuurlijke integriteitsregels als die van de ambtenaren zijn afgestoft en aangevuld. In die nota staan uitgangspunten en is vastgelegd wie waarvoor verantwoordelijk is. In het presidium, het dagelijks bestuur van de raad, staat integriteit elke vergadering op de agenda. Met de politieke partijen heb ik met het oog op de verkiezingen gesproken over integriteit. Ik heb ze op het hart gedrukt om integriteit diepgaand te bespreken met kandidaten. De meeste partijen hebben ook een Verklaring Omtrent het Gedrag verlangd van hun meest kansrijke kandidaten. De kandidaat-wethouders zullen straks door een bureau gescreend worden op integriteitsrisico’s zoals ongewenste belangenverstrengeling. Het bureau rapporteert aan mij en ik deel de conclusies met de raad.

Zo proberen we elkaar scherp te houden en problemen te voorkomen. Zodat u ons kunt vertrouwen en u met een gerust hart uw stem aan een kandidaat-raadslid kunt toevertrouwen. Moet u natuurlijk wel gaan stemmen!