HelenaHuis, wie was eigenlijk Helena?
Er staat iets bijzonders te gebeuren in het centrum van Aalten. Twee weken terug lazen we erover in Aalten Vooruit. Binnenkort wordt het HelenaHuis geopend… Helenahuis? Heb jij daar al eens van gehoord?
Ik lees verder en ontdek dat onze plaatsgenoot Henk Heijnen een prachtig idee aan het vormgeven is: tegenover de Helenakerk staat een huis waarin de schatten van onze prachtige oude dorpskerk tentoongesteld zullen worden. Bij wijze van spreken onder dezelfde beschermende vleugels van Helena die ook Aaltens oudste kerk onder haar hoede heeft.
Wie was eigenlijk Helena? We kennen haar uit legendes en uit de geschiedenis. Nog net geen zeventig jaar oud, in 326/327 na Christus, vertrekt Helena, de moeder van de Romeinse keizer Constantijn, naar Palestina om, zoals de biograaf van keizer Constantijn ons vertelt, ‘in het Bijbelse land voor haar zoon en kleinzoons te bidden'.
Waarom onderneemt een - zeker voor die tijd - oude dame zo'n reis om juist in Palestina te gaan bidden? Schrijver Eusebius - hij was bisschop van Caesarea - die over die reis vertelt, begreep dat niet (of althans suggereert dat niet te begrijpen). Deze Eusebius heeft Helena vermoedelijk rondgeleid tijdens haar bezoek aan de heilige plaatsen in Palestina. Als vorstelijk persoon reisde Helena, begeleid door een escorte van soldaten en een groep hofdames, voornamelijk per schip en reiswagen (een soort huifkar). In elk Romeins kamp kon het gezelschap onderdak vinden.
Helena liet zich sterk inspireren door de christelijke boodschap van naastenliefde. Ze bracht het omzien naar elkaar in de praktijk: mensen in armoede werden niet aan hun lot overgelaten, mensen die verbannen waren kregen het recht om weer naar hun vaderland terug te keren, mensen die onterecht in de gevangenis waren beland kregen hun vrijheid terug. De enige tegenprestatie bestond uit de belofte christen te worden. Een tegenprestatie die men graag wilde verrichten: het waren tenslotte de uitgangspunten van dit geloof die deze mensen nieuw levensgeluk gaven! In de loop der tijd kreeg Helena daardoor de status van heilige. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij patrones van kerken werd. Zeker in Duitsland zijn tal van kerken aan haar gewijd. Een beetje trots mogen we ook wel zijn: Aalten heeft de enige oorspronkelijke Helenakerk van Nederland, maar dat terzijde…
Ook vandaag de dag kan Helena als een lichtend voorbeeld gezien worden van omzien naar wie hulp nodig hebben. Deze vorstelijke moeder zag de noden van haar onderdanen en probeerde die noden te lenigen. Ontegenzeggelijk kun je dit optreden interpreteren als een politiek die spoorde met de wens van haar zoon, keizer Constantijn, die zijn macht wilde verstevigen en uitbreiden: zijn onderdanen werden zijn christelijke onderdanen. En de christelijke kerk zal in deze politiek geen gevaar hebben gezien: ook haar macht en invloed kon op deze wijze groeien.
Voor ons in deze tijd kan het een heilzaam perspectief zijn zo'n vrome patrones te hebben, een patrones die we hoog achten als naamgeefster van de Oude Helenakerk. Wat mij betreft verdient Helena een prominente plek in het HelenaHuis dat haar naam draagt. Sinte Helena maakt ook in deze tijd en steeds opnieuw duidelijk zorg te dragen voor onze naasten, in verdrukking, armoede, of ziekte.
Henk Waaijenberg en
Nelleke Dansen