'Ze zei tegen mijn man: Wees zuinig op haar'
Veteraan Marjan Ploos van Amstel diende in Bosnië
Door Karin Stronks
AALTEN – In Barlo, langs ’t Villeken, op het terrein van de familie Veerbeek, is een expositie ingericht, er zijn portretten van 25 veteranen uit de gemeente Aalten te zien. Het Haarts Foto Collectief heeft veteranen gefotografeerd die in Nederlands-Indië hebben gevochten en (oud) militairen die zijn uitgezonden naar vredesmissies in verschillende landen. Mannen en vrouwen die zich hebben ingezet voor de vrijheid van een ander, in een vreemd land. De tentoonstelling, die is opgezet in het kader van 75 jaar vrijheid, is te zien van april tot oktober. In deze krant komen enkele veteranen die hebben meegewerkt aan de expositie aan het woord. Hieronder vertelt Marjan Ploos van Amstel (38) haar verhaal.
Marjan is 23 en werkt voor de Luchtmacht als ze in 2006 voor een half jaar naar Bosnië en Herzegovina vertrekt. Ze valt in voor een collega die door een blessure niet kan gaan. “Ik was ingedeeld bij het LOT, Liaison and Observation Team, een onderdeel van EUFOR, European Union Force. Dit was een landmacht missie. Het doel van LOT was om toegankelijker te zijn voor de bevolking en autoriteiten”, vertelt Marjan.
Ze volgt een speciale training voordat ze vertrekt. Ze legt uit: "We leerden hoe we landmijnen kunnen herkennen, kregen veel informatie over het land zelf, over de verschillende etnische achtergronden van de bevolking. Daarnaast kregen we fysieke training. In het gebied waar wij naartoe zouden gaan woonden onder andere Serven, Kroaten en moslims. De oorlog was voorbij maar dat wil niet zeggen dat dan de haat ook weg is. Onze taak was om de mensen weer bij elkaar te brengen."
De resten van de oorlog zijn nog duidelijk aanwezig als Marjan met haar team arriveert. "We wisten dat overal landmijnen konden liggen. De spanning onder de mensen van verschillende afkomst was vaak om te snijden, de oorlog was net voorbij en er kwamen verkiezingen aan. We boden een luisterend oor, hebben onmenselijke verhalen gehoord. We kregen een video als bewijsmateriaal van oorlogsmisdaden. Die video moest bekeken worden.
'Tientallen
huwelijks-
aanzoeken
heb ik gehad,
ongelofelijk,
mensen doen
alles om daar
weg te komen'
Op de helft ben ik weggelopen. Het is onvoorstelbaar wat mensen elkaar kunnen aandoen. Omdat ze anders zijn", vertelt Marjan. Ze maakt bijzondere en bizarre dingen mee: "Tientallen huwelijksaanzoeken heb ik gehad, ongelofelijk, mensen doen alles om daar weg te komen! Enorme corruptie daar, de politie deelde klakkeloos bekeuringen uit om hun eigen zakken te vullen. Miljoenen euro’s zijn geschonken. Het geld is grotendeels ‘kwijt’, verdampt. Kleine kinderen die werden misbruikt en slaag kregen als ze niet genoeg bijeen konden bedelen."
De groep militairen waar Marjan deel van uitmaakt woont in een LOT-huis. Marjan vertelt: "We moesten een bepaald gebied in de gaten houden. Onder andere ook vergaderingen of een overleg in goede banen proberen te leiden. Soms gingen de mensen bij punt drie al met elkaar op de vuist. Ik heb zelf een paar keer in benarde en zeer bedreigende situaties gezeten. Je kijkt heel anders tegen de mensheid aan als je zulke dingen meemaakt." Met de schoonmaakster Alma krijgt Marjan een fijne relatie, de beide vrouwen vertrouwen elkaar en praten met elkaar over hun ingrijpende ervaringen. Marjan haalt herinneringen op: "De vader van Alma was sluipschutter en kwam in het ziekenhuis terecht. Alma bood daar haar hulp aan en ze ontdekte tot haar verbijstering dat baby’s van een bepaalde afkomst uitgehongerd werden omdat ze geen voeding kregen. Omdat ze anders waren… Die baby’s voedde Alma stiekem bij."
In het najaar van 2006 komt Marjan thuis, een traumatische ervaring rijker. "Ik heb er geen spijt van dat ik ben gegaan. Als we de mensen daar maar een heel klein beetje vooruit hebben kunnen helpen is het al goed, daarvoor waren we daar", vertelt ze. Ze vervolgt: "In 2011 ben ik met mijn man Jan-Joost en met mijn ouders teruggegaan naar Bosnië en Herzegovina. Het is een prachtig land. We ontmoetten Alma, beleefden een zinvolle tijd samen. Bij het afscheid heeft Alma hele waardevolle woorden tegen mij gezegd die mij mijn hele leven zullen bijblijven. Alma zei tegen mijn man Jan-Joost: ‘Wees zuinig op haar’. Ik heb haar helaas daarna nooit meer gezien, en kon ook geen contact meer met haar krijgen. Alma heeft voor mij heel veel betekend.”
Op de vraag of Marjan iets wil benadrukken, zegt ze: "Mijn man, mijn ouders en mijn zus zijn er altijd voor me geweest. Ik heb een kras opgelopen in Bosnië en Herzegovina en zij hebben me waar het kon gesteund. Daar ben ik ze heel dankbaar voor." Marjan is uit dienst gegaan toen haar kinderen klein waren. "Ik kon drie jaar bijtekenen maar de kans dat ik mijn kinderen zou moeten vertellen dat mama een half jaar weg zou moeten wilde ik mijn kinderen niet aandoen. Dat is uiteindelijk de reden geweest dat ik er uitgestapt ben."
