Het bankje op 't Zand in Bredevoort. Foto: Bernhard Harfsterkamp
Binnen de vestingmuren
Op welke plek in de gemeente Aalten is de bankjesdichtheid het grootst? Dat moet in Bredevoort zijn op ’t Zand. Daar is volop keuze en kan vanaf bankjes alle kanten opgekeken worden. Ik kies een plek uit dichtbij waar ooit kasteel Bredevoort heeft gestaan. Op een plek als deze hangen verhalen in de lucht, want er is hier veel gebeurd. Het kasteel wordt voor het eerst in 1188 genoemd. Nadat de bliksem insloeg in de kruittoren vond een grote ontploffing plaats. Er vielen doden en het kasteel werd ruïne. Die bleef nog zo’n 150 jaar staan, voordat die werd afgebroken. Op het bankje gaan mijn gedachten naar gebeurtenissen in de Tachtigjarige oorlog.
Aan het einde van de 16de eeuw waren Bredevoort en omgeving het strijdtoneel tussen Spanjaarden en troepen van Prins Maurits. De bewoners in de omliggende gebieden werden daar niet gelukkig van. Beide legers plunderden er. Bovendien werd er ook nog geld geëist voor de zogenaamde bescherming, die de legers boden. Aan deze situatie werd een eind gemaakt, doordat Prins Maurits in 1597 eindelijk de Spanjaarden definitief uit Bredevoort verjaagd. Een vervelend staartje heeft dit nog wel. De Prins gunt zijn soldaten een verzetje. Dat leidde tot twee lange dagen van plundering, brandstichting, moord en verkrachting. De troepen van Oranje legden het overwonnen Bredevoort in puin.
De vestingstad, de “hoofdstad” van de Heerlijkheid Bredevoort, werd opnieuw opgebouwd. Dat ging ten koste van Winterswijk, dat een spookdorp was geworden. Om aan bouwmateriaal te komen werden hier vele huizen afgebroken. De gebinten, de tussenblokken van leem, de vloeren, het overige hout- en steenwerk, de grote bakstenen uit Meddose steenovens… alles wat bruikbaar. Winterswijk was in die tijd nu eenmaal minder belangrijk dan het stadje en dan moet zo’n dorp zich opofferen. Er werd natuurlijk wel over geklaagd en de hogere overheid greep in en maakte een eind aan deze praktijken.
Is er nog wat zichtbaar van de gebinten en bouwmaterialen uit Winterswijk in de huizen in Bredevoort. Wie door het stadje loopt ziet genoeg panden met oude balken. Die gebouwen dateren niet uit het einde van de 16de eeuw. Als ik me omdraai zie ik bij ’t Zand gebouwen met oude gebinten. Of die uit Winterswijk kwamen? Wanneer oude gebouwen uit de 16de eeuw werden vervangen kan een deel van het oude pand hergebruikt zijn. Het is dan ook logisch dat het stadje tegenwoordig in het Nationaal Landschap Winterswijk ligt, want in Bredevoort is Winterswijk nog overal aanwezig.
