‘Glas in lood, dat is schilderen met licht’

14 augustus 2020, 10:18

Uit de kunst ‘op reis’ met Jan ter Haar

Door Karin Stronks

AALTEN - In Aalten en omstreken zijn veel kunstenaars actief, zij zijn net zo divers als de kunstwerken die ze produceren. In de rubriek ‘Uit de kunst met…’ komen kunstenaars aan het woord. In de zomermaanden proberen we kunstenaars die zijn ‘uitgevlogen’ aan het woord te laten, in deze aflevering vertelt oud-Aaltenaar Jan ter Haar zijn verhaal.

De 73-jarige Jan ‘van de schilder’ en Christien ter Haar wonen in Katwijk, ze komen regelmatig naar Aalten. De lunch op een terras in het centrum van Aalten wordt gecombineerd met het interview. Glas in lood is de grote passie van Jan. Hij glimlacht: “Overal waar ik kom zie ik meteen het glas in lood, in ramen van kerken of andere gebouwen. Kijk, de Lindeboom in het gemeentehuis, dat is een mooi voorbeeld. Dan wil ik ook meteen weten wie het heeft gemaakt!” Een kunstenaar vindt de oud-Aaltenaar zichzelf niet. “Ik ben kunstenmaker”, grapt hij, “het is een mooie hobby.”
In Oegstgeest, vlakbij Katwijk, heeft Jan een atelier van 200 m2 tot zijn beschikking, hij deelt de ruimte met twee collega’s. Hij vertelt: “Er worden drie disciplines beoefend, glas in lood, tiffany en Christien houdt zich bezig met glas smelten, ook wel ‘fusing’ genoemd. Het is een ideale plek, door de antikraakfunctie niet duur. Ik werk hier voor mezelf, voor opdrachtgevers en verzorg workshops voor groepen. Mensen die verdieping willen kunnen een cursus van zes dagdelen volgen waarin de basisvaardigheden worden aangeleerd, en waar geschiedenis, materialenkennis en techniek aan bod komen.” Jan beoefent niet alleen het ambacht, hij doet ook historisch onderzoek. Zo heeft hij het glas-in-loodwerk van alle gebouwen in Katwijk in kaart gebracht, de betekenis achterhaald, het werk gedateerd en de maker ervan opgezocht.
De passie voor glas in lood kreeg Jan toen hij, nog als schilder, een stuk van het gedenkraam van de Oosterkerk voor een reparatie naar Twente bracht. “Ik kwam daar en zag hoe er gewerkt wordt en dacht meteen: ‘dat ga ik doen’. Het is zo mooi, we noemen het ook wel ‘schilderen met licht’. Glas in lood verandert met het veranderen van het licht. Elke dag, elk moment kijk je er anders tegenaan. Wist je dat het glas, mits ambachtelijk geblazen en goed gebrand, eeuwenlang goed blijft? Het lood, de verbinding, moet na verloop van tijd worden vervangen. Glas blijft intact. Het ambacht bestaat vanaf de zevende eeuw. In de Augsburgse kathedraal bevinden zich de oudste ramen die nog origineel zijn, uit de twaalfde eeuw. In Nederland zijn de Goudse ramen bekend, die zijn gemaakt in het jaar 1550.”
Jan volgde zelf diverse cursussen om zich te bekwamen in het glas-in-loodwerk, als glazenier. Hij verzamelde boeken over glas-in-loodramen van over de hele wereld, tijdens vakanties bezocht hij kerken, kathedralen, overal waar maar glas-in-loodwerk te zien was. In het Jilleba glas-in-loodatelier gaf Jan na zijn vervroegde pensionering vanuit het onderwijs cursussen aan beginners. “Of ik een eigen stijl heb? Nou, ik houd van strakke vlakken, abstracte kunst. Zo heb ik replica’s gemaakt van het werk van de wereldberoemde Nederlandse kunstenaar Theo van Doesburg. In de Katwijkse villa Allegonda hebben zich ramen bevonden van hem. Over het proces rondom het maken van deze replica’s heb ik een boekje uitgebracht”, aldus Jan ter Haar.
Jan ter Haar deed in 2019 met zijn glas-in-loodwerk mee met Septemberkunst, zijn werk was te zien in Kulturhus Lintelo. Hij geeft aan: “In het Kunsthaus in Bocholt heb ik samen met fotograaf Maarten Rots meegewerkt aan het grensoverschrijdende kunstproject ARTEM@ARTIS. Van zijn foto heb ik een glas-in-loodwerk gemaakt. Regelmatig geef ik lezingen, onder andere over het Gedenkraam van de Oosterkerk en over glas-in-loodwerk.”