Nazaten Jan Tolkamp te gast in Onderduikmuseum
Familie schenkt een uniek boek aan Nationaal Onderduik-museum
AALTEN - Zaterdag 21 april waren de nazaten van Jan Tolkamp te gast in het Nationaal Onderduikmuseum. Naast de familie was ook kunstenares Marijke van Dijk aanwezig. Alle gasten werden verwelkomd door directeur Gerda Brethouwer. Zij memoreerde het feit dat het Nationaal Onderduikmuseum in haar missie de geschiedenis van de gewone burgers in ongewone tijden centraal stelt met daarbij de link naar het heden: "Hoe zouden wij in zo'n situatie handelen?"
Jan Tolkamp
Jan Tolkamp was een man die graag boer wilde worden, maar de oorlog gooide roet in het eten. Hij werkte als bedrijfsleider op boerderij 'Korten' in IJzerlo van weduwe Hoftiezer. Zondag 30 januari 1944 was hij één van de mannen die werden opgepakt tijdens de razzia op de Westerkerk. De Duitsers hebben diezelfde ochtend ook toegeslagen in de Christelijk Gereformeerde kerk in Aalten. In totaal werden 48 mannen opgepakt en via de Koepel in Arnhem kwamen zij in kamp Amersfoort terecht. Een groot aantal mannen kon na korte tijd het kamp verlaten en zij werden (zij het gedwongen) bij boeren of in fabrieken in Duitsland tewerkgesteld.
Een groot aantal van hen dook later weer onder. Anderen kwamen in kampen terecht. Enkelen overleefden het niet. Jan Tolkamp was een gelovige en principiële man. Het negende gebod: 'Gij zult geen valse getuigenis spreken tegen uw naaste' was voor hem heilig. Hierdoor en door zijn weigering om voor de Arbeitseinsatz te werken werd hij uiteindelijk beschouwd als politiek gevangene. Hij werd overgebracht naar Neuengamme en kwam via verschillende kampen uiteindelijk in Ravensbrück terecht. Verscheidene malen heeft hij de dood in de ogen gezien.
Na de oorlog bleek hij TBC te hebben en een lang genezingsproces volgde. Boer kon hij niet meer worden en hij werd boekhouder in Gorssel en later werkte hij bij een bank in Aalten. In de jaren 70 bleek dat hij door de gevolgen van zijn oorlogsverleden niet meer kon werken.
Jan wilde zijn kinderen en kleinkinderen niet belasten met zijn oorlogsverleden en hij sprak er weinig over. Echter nadat een kleindochter een werkstuk moest maken over de Tweede Wereldoorlog besloot Jan zijn herinneringen in familiekring aan het papier toe te vertrouwen. Enkele jaren later trad hij wat meer naar buiten toen hij instemde met een video-interview en een publicatie in het dialect door Johan Hoftijzer in het boek 'Ik heb mi'j laoten vertell'n…'
Marijke van Dijk
In 2009 ontmoette hij kunstenares Marijke van Dijk die exposeerde in verzorgingshuis 'Beth San', waar Jan Tolkamp toen woonde. Hij was onder de indruk van haar werk en vroeg haar of zij iets kon met zijn verhaal. Vele intensieve gesprekken volgden en er ontstond een unieke vriendschap met als resultaat een bijzonder handgedrukt boekwerk dat de titel meekreeg: 'Over Leven'. De teksten in 'Over Leven' zijn letterlijke fragmenten uit de memoires van Jan. De afbeeldingen zijn haar verwerking hiervan. In de zomer van 2010 voltooide Marijke haar aangrijpende werk. Er werden zes exemplaren van dit unieke boek gemaakt. Vier ervan zijn familiebezit, één exemplaar is in kamp Amersfoort en één in het bezit van de kunstenares. Jan Tolkamp overleed op 3 december 2010 op 89-jarige leeftijd.
Namens de familie overhandigde dochter Anja Tolkamp het boek dat haar vader in bezit had samen met het Verzetsherdenkingskruis met toebehoren en ander documentatie- en fotomateriaal aan Gerda Brethouwer.
Het Nationaal Onderduikmuseum is zeer content met deze aanwinsten en het werk zal in de nabije toekomst geëxposeerd worden onder de titel 'De razzia in de Aaltense Kerken'.
Hierna volgde een gezamenlijke lunch in het museumcafé en met een rondleiding door het museum werd deze speciale dag afgesloten.
