Achterhoekse poëzie in de
nationale poëzieweek
Volgend jaar een Achterhoeks poëzieweek-geschenk?
Door Bernhard Harfsterkamp
AALTEN – In de laatste week van januari staat sinds enkele jaren overal de poëzie centraal, althans dat hopen de organisatoren van de nationale poëzieweek. Niet alleen worden er dan overal poëziebijeenkomsten georganiseerd, maar worden er ook tijdens vergaderingen gedichten voorgelezen. Bovendien krijgt iedereen bij aankoop van 12,50 euro aan poëzie een gratis poëziebundel met tien gedichten. Dit jaar zijn die door Peter Verhelst geschreven. Misschien is het een idee om bij die aankoop ook eens aan een dichter uit Aalten te denken.
Natuurlijk kan dan een poëziebundel uitgezocht worden van Pim te Bokkel, die ook landelijk bekend is. Maar waarom niet een keer iets uitzoeken van een plaatsgenoot die in de streektaal schrijft of heeft geschreven. Enkele namen zullen dan al snel in het hoofd opkomen. Bijvoorbeeld die van Hans Keuper of Henk Krosenbrink uit Miste, die in de hele Achterhoek bekend was, of misschien wel van G.J. Meinen, die in Corle werd geboren en een tijdje onderwijzer was in Lintelo. Misschien ook die van B. Stegeman, die vooral herinnerd wordt omdat hij zich in de geschiedenis van Winterswijk heeft verdiept en daarover 'Het oude kerspel Winterswijk' schreef. Daarin komt heel veel Bredevoort voor en zijn boek was het voorbeeld voor 'Aalten en Bredevoort in vervlogen tijden' van B.D. Rots. Hij dichtte echter ook. Tweedehands zijn nog steeds zijn 'N Trummelken vol Achterhookse Möpkes' verkrijgbaar. Het verscheen in 1944 en is gevarieerd. Stegeman dichtte graag over de plekjes die hem dierbaar waren. Die lagen overal in de Achterhoek, maar hij hield ook wel van een mooie anekdote. In een heel lang gedicht gaat Stegeman 'Met ne riemende penne deur onzen mooien Achterhook'. Uiteraard komt hij daarbij in Aalten:
"Maor noo löp miene reize toch haoste ten end',
Lao'w's kieken, mi'j wacht er nog ééne,
Jao, 'k zee 't al, daor gunder dee karke op den bult,
Zoo mooi, a'k nog zelden heb e-zeene.
Da's Aalten, mo'j weten, 't aardige darp,
Waor 'k nog iederbods geerne komme praoten,
Ik kenne er de menschen, ik weet' er den weg
Deur zien wondere, golvende straoten.
Wat lig er dat marktplein doar hoog' op den bult
En hoo noks honk dee karke der tegen,
'k Hebbe e-heurd, dat 't darp noar den bult is e-neumd,
Maor of 't waor is, dat dörv' ik neet te zeggen."
En zo dicht Stegeman nog enkele strofen enthousiast door over Aalten. Ook Bredevoort en Dinxperlo vergeet hij niet. Wie kennis wil maken met allerlei dialectschrijvers uit de Achterhoek en Liemers kan terecht bij de drie bloemlezingen 'Met eigen woorden' die Henk Krosenbrink samenstelde. Daarin zijn zowel verhalen als gedichten opgenomen. Het eerste deel gaat over de periode 1600 tot 1900 en het tweede deel over de periode 1900 tot 1950. Het laatste deel over de periode 1950 tot 2000 verscheen eind vorig jaar bij uitgeverij Fagus. Daarin zijn tien schrijvers uit Aalten opgenomen. Van Jo ter Linde-Duenk, Henk Lettink, Hans Keuper en Ankh Gussinklo-Westerveld zijn gedichten opgenomen. De laatste dichtte in 'Tweedonkeren ….' over de schemering.
"'k Heb mi-j edoucht
nog effen
buten zitten
De krante uut
ik las 'm
met een hallef oge:
ruumtevaart en zo
een keerl
in een capsule
freubelen
met zwaortekracht
't heelal
in kaarte bracht
met astronomische getallen
't Zal wal zo waen
'k nem het
veur kennisgeving an
Dan
Kiek ik
naor de locht
jáowal:
precies op tied
weer net as gistern
en eergisternaovend
pal boaven mi-j
't mysterie
van de vleermoes
in de vlocht …"
Achterhoekse dialectdichters houden wel van een gedicht met een boodschap. Zo'n boodschap zit er misschien ook wel in 'Letters' van Jo ter Linde-Duenk, die aanvankelijk dichtte als Johanna van Hameland. Zij is geboren in Aalten in 1921 en verhuisde in 1959 naar Winterswijk. Ze was daar een trouw bezoeker van de ledenvergaderingen van de PvdA, want ze had een rood hart. Tot aan haar dood in 2010 las ze gedichten voor op Radio Slingeland. Die liet ze ook opnemen, zodat ze bij haar eigen uitvaart in Aalten nog een laatste gedicht kon voorlezen.
"Op de lienen
spölt de letters
komma's en punten
an-ene ri-jd
as krallen
an 'langen draod,
spraekt, fluustert
van good en kwaod.
Letters,
zichtboar middel
van menselek verkeer,
eschrevvene en edrukt
alles belovvend
nikszeggend,
tekort schetend
in eure bedoelinge.
Letters,
op steen, holt of papier,
vroagtekens."
Het mooiste is om deze gedichten hardop voor te lezen. Ook aardig: volgend jaar een poëzieweekgeschenk met tien gedichten van Achterhoekse dialectschrijvers.
Het derde deel van 'Met eigen woorden' is uitgegeven door Fagus uit IJzerlo en kost 25 euro. Het is verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks te bestellen bij de uitgeverij.
