Stichting Restauratiefonds 40 jaar actief voor Oude Helenakerk

AALTEN - Al meer dan 40 jaar is het Restauratiefonds actief met het verwerven van gelden voor de Oude Helenakerk in het centrum van Aalten. In die jaren heeft de stichting circa 400.000 euro bijgedragen aan restauratiewerkzaamheden van de kerk. De Oude Helenakerk is een rijksmonument. Bij groot onderhoud aan de kerk betaalt het rijk 60%, 40% wordt, in overleg met het kerkbestuur en na goedkeuring, door de stichting Restauratiefonds bijgedragen. De stichting Restauratiefonds voor de Oude Helenakerk is in de afgelopen 40 jaar dan ook belangrijk geweest, en ook de komende jaren nog, voor de financiële ondersteuning van het groot onderhoud van een bijzonder kerkelijk erfgoed in het centrum van Aalten.

Door Marijke Verschoor-Boele

Acties
Sini Veneberg, penningmeester, is vanaf het begin betrokken bij de stichting. Zij is enthousiast over de vele acties die het Restauratiefonds organiseert om aan geld te komen. “Vroeger organiseerden we veilingen”, vertelt ze “daarnaast organiseerden we ook nog een kerstmarkt, exposities in de kerk met muzikale begeleiding, toneelavonden en concerten. Helaas hebben we de afgelopen twee jaar door coronamaatregelen minder kunnen doen.” Bij de pakken neerzitten doet het bestuur niet. Harm Veldhuis, secretaris van het restauratiefonds, laat de twee kerstballen zien die dit jaar worden verkocht. “We hebben ze in Polen laten maken en de verkoop loopt heel goed. Mensen vinden ze mooi. En het is toch bijzonder, ónze Aaltense kerstbal met ónze kerk erop.” De kerstballen zijn nog beperkt verkrijgbaar bij Sini Veneberg, Kreeft 6, Aalten.

“We hebben verschillende werkgroepen. Zo is er onder anderen een groep dames die ‘knieperkes’ bakt, een oliebollenbakgroep, een groep die tweedehands boeken inzamelt, een kunstmanifestatiegroep en een groep die bloemstukjes maakt”, legt hij verder uit, “daarnaast organiseren we ook fiets- en wandeltochten.” Een belangrijke activiteit van het Restauratiefonds zijn de rondleidingen in de kerk. Henk Roelofse, voorzitter, vertelt: “Onze groep suppoosten vormt een dwarsdoorsnede van de Aaltense bevolking. Het zijn kerkelijken maar ook niet-kerkelijken die zich betrokken voelen bij de Helenakerk en, tegen een vrije gift, rondleidingen verzorgen voor de toeristen.”

Oude Helenakerk
Tot het belangrijkste cultuurbezit van Nederland behoren talloze kerken, kloosters en kapellen. Het gaat daarbij niet alleen om de buitenkant van het gebouw maar ook om wat zich daarbinnen bevindt. Vaak werden ze voorzien van uitzonderlijke interieurs als omlijsting van de eredienst. De oude Helenakerk is gelegen op de heuvel in het centrum van Aalten. De kerk is in de vijftiende eeuw in fasen gebouwd. Het is een pseudobasiliek, vooral gekenmerkt door de grote, in elkaar overlopende dakvlakken van middenschip en zijbeuken. Het gotische gebouw heeft een hoog middenschip en twee lagere zijbeuken. De toren is deels gebouwd in de elfde of twaalfde eeuw en deels omstreeks het jaar 1400.

Halfronde bankenplan
De kerk is vooral belangrijk vanwege het halfronde bankenplan dat de tand des tijds bijzonder goed heeft doorstaan. Na de reformatie werd de katholieke inrichting gaandeweg verwijderd en werden de schilderingen weggewerkt. Vanaf 1795 werden ook de uiterlijke tekenen van ongelijkheid uit de kerk verwijderd. Dit betrof in Aalten vooral de rouwborden van vermogende families en de heraldiek op de grafzerken. Het verbod om begraven te worden in de kerk bood de mogelijkheid om de kerk op een nieuwe manier in te richten. De gemeente was sterk gegroeid en er was behoefte aan meer zitplaatsen. In 1844 werd al het meubilair uit de kerk weggehaald. Alleen de achttiendeeeuwse preekstoel bleef en werd het middelpunt van de nieuwe inrichting. Blikvanger in de nieuwe indeling werd een cirkelvormig bankenplan in een rechthoekige kerkruimte. Naar achteren lopen de banken in hoogte op. De gangpaden lopen in de richting van de preekstoel. Dit bankenplan mét de banken bestaat nog steeds. In Twente en de Achterhoek werden vaker van deze bankenplannen gerealiseerd. Aangezien de banken niet echt comfortabel zitten zijn veel van deze bankenplannen verloren gegaan. De Helenakerk is, samen met de kerken in Hall, Hengelo en Hummelo, één van de weinige voorbeelden die een gave indruk geeft van het typisch negentiende-eeuwse fenomeen van het halfronde of ronde bankenplan.

Heilige Helena
In de twintigste eeuw werden de laatmiddeleeuwse schilderingen blootgelegd. Daarbij kwam ook een schildering van de patrones van de kerk, de heilige Helena, tevoorschijn. Zij is herkenbaar aan een kruis in haar handen en een kroon op haar hoofd.

Beeldbepalend
De Oude Helenakerk is een middelpunt van de Aaltense protestantse geloofsgemeenschap én voor de hele Aaltense bevolking beeldbepalend, gelegen in het centrum van het dorp. Het bestuur van het Restauratiefonds wil al haar begunstigers, vrijwilligers en de media bedanken. “We willen allen met hun familieleden een gezond en voorspoedig 2022 toewensen!”