Project Historische Interieurs leidt tot mooie ontdekkingen

Bewust worden van de waarde van interieurs

Door Bernhard Harfsterkamp

BREDEVOORT – De afgelopen twee jaar zijn 150 historische interieurs in de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk “ontdekt”, beschreven en gefotografeerd. Dit gebeurde door medewerkers van het Gelders Genootschap die voor de drie gemeenten het project historisch interieurs uitvoerden. De resultaten werden op vrijdag 19 februari in de Koppelkerk gepresenteerd.

Historische interieurs onderstrepen “onze identiteit”
Wethouder Ted Kok van de gemeente Aalten leidde de presentatie in. Eind 2018 hadden medewerkers cultuurhistorie, wethouders en mensen van het Gelders Genootschap zich verzameld in een boerderij in de Brinkheurne om te bespreken hoe het onderzoek naar historische interieurs het beste kon worden aangepakt in de Oost-Achterhoek. “Ik had niet gedacht dat het onder de enthousiaste leiding van Marlieke Damstra dit boek op zou leveren.” Daarbij hield de wethouder het 44ste jaarboek Achterhoek & Liemers omhoog, dat geheel gewijd is aan het project historische interieurs. In 2019 werden er bewonersavonden georganiseerd, waarop het doel van het project werd uitgelegd en waar mensen die dachten te beschikken over een bijzonder interieur zich konden melden. “Hier door gingen vele deuren open”, zei de wethouder. “Erfgoed is een belangrijk onderdeel van onze identiteit. Historische interieurs onderstrepen dat. Ze vertellen hoe we vroeger gewoond, geleefd en gewerkt hebben.” “Wat begon in de Brinkheurne in de Oost-Achterhoek gaat nu de hele provincie door”, zei de wethouder, want overal in Gelderland worden nu de oude interieurs nader bekeken.

Overal gastvrij ontvangen
Wat wordt met historische interieurs bedoeld? Marlieke Damstra vertelde dat hierbij niet de inrichting met oude meubels en tapijten wordt bedoeld. Het gaat om “aard- en nagelvaste” onderdelen van het binnenhuis. “Denk daarbij aan schouwen, ingebouwde kasten, tegelvloeren, wand- en plafondafwerkingen en bijzondere ramen.” Hierover was ruim twee jaar geleden nog niet veel bekend. “We kennen het Keunenhuis en het Vriezenhuis, maar veel ook niet.” Vooral de interieurs van gebouwen in de bebouwde kom waren betrekkelijk onbekend. Na de bewonersavonden in de drie gemeenten konden de onderzoekers van het Gelders Genootschap vele gebouwen bezoeken. “We werden overal gastvrij ontvangen.” Doel van het project was ook om de eigenaren bewust te maken van hun historische interieur, al waren ze dat in vele gevallen al. Daarnaast waren er handreikingen over hoe de interieurs het beste in stand gehouden kunnen worden. Dat krijgt nog een vervolg. “We gaan nu praktisch aan de slag”, zei Marlieke Damstra. “Er komen diverse webinairs over stucwerk, wand- en vloertegels en glas. Daarbij worden instructies gegeven voor het onderhoud.”

Liggend het plafond bewonderen
Voor de presentatie was een filmpje gemaakt, waarin een aantal historische interieurs werd getoond. Zo werd virtueel de Villa Aurora in Winterswijk bezocht, waar Piet Gerbrandy en Hanneke van Bergen sinds 1993 wonen. “We nemen alleen een huis dat we allebei mooi vinden”, zei Gerbrandy. Dat werd de door J.J. Post ontworpen villa. Het stucwerk van het plafond is een van de bijzonderheden in de villa. “Als je op de grond ligt en naar het plafond kijkt, doe je nieuwe ontdekkingen. Zo zag ik aan de linkerkant opeens een libelle”, zei Gerbrandy. Glas in lood, ornamenten bij de trap, ouderwetse tegeltjes, mooie doorkijkjes, er is veel te zien en bewaard gebleven. In de villa zijn verschillende stijlen zichtbaar, van ouderwets tot modern in de tijd dat Post het ontwierp. “Het was een stalkaart van wat Post allemaal kon”, zei Marlieke Damstra. Heel anders is het interieur van het Caspershuus in De Heurne. Hans Nusselder wijst op de potscheuren vloer. Een potscheur ontstaat als afval bij het bakken van aardewerk. In deze boerderij zijn ze in een visgraatmotief in leem gelegd. Nusselder wijst op een spijker tussen de potscheuren. “Mijn tante heeft die er in geslagen.” Ook de tegels in de schouw zijn bijzonder, want ze zijn al in 1780 gemaakt.

Van kerk tot kroeg
In het jaarboek wordt eveneens aandacht besteed aan de bijzondere muurschilderingen in de Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopnemingskerk in Beltrum. Die zijn in 1929 geschilderd door de Groningse schilder F.H. Bach. Deze schilderingen hebben in de loop der jaren veel van de oorspronkelijke kwaliteit verloren. In 2016 werd besloten om de schilderingen in oude luister te herstellen. De restauratie is nog niet afgerond. Daarna kan de kerk weer met recht de bijnaam de “Sixtijnse kapel van de Achterhoek” dragen. Het zijn niet alleen interieurs van boerderijen en woonhuizen van oudere datum die aandacht krijgen. Aan het wederopbouwhuis in Lievelde, ontworpen door Gerard Schouten is een artikel gewijd. Het woongedeelte bevindt zich niet op maaiveldhoogte, maar zit op de eerste verdieping. Van daaruit kan over de omgeving heen gekeken worden. Voor de bouw is veel glas gebruikt, zodat er dwars door het huis heen gekeken kan worden. Tot slot bevat het jaarboek een kroegentocht, een rondgang langs diverse authentieke café-interieurs in de Achterhoek.

Het Jaarboek Achterhoek & Liemers Het historische interieur in Oost-Gelderland kost 19,95 euro en is te koop bij de lokale boekhandels

De data van webinairs zijn hier te vinden: https://www.geldersgenootschap.nl/projecten/digitale-lezingen-over-het-gelderse-interieur.aspx