Joop Hofman was één van de gasten van de bijeenkomst. Foto: PR Koppelkerk
Joop Hofman was één van de gasten van de bijeenkomst. Foto: PR Koppelkerk

Een burgerberaad in de Achterhoek?

Algemeen

BREDEVOORT - Tijdens de online VPRO Tegenlicht Meet Up afgelopen vrijdag vanuit de Koppelkerk te Bredevoort, stonden de deelnemers in de serie van de ‘Maatschappij van morgen’ stil bij nieuwe vormen van de democratie: wat zijn kansen, lessen en drempels?

De VPRO Tegenlicht-uitzending ‘Na de democratie’, die eerst samen werd gekeken, liet zien dat de kloof tussen burger en politiek groeit. Veel burgers zijn het geloof in hun eigen democratische kracht kwijt. En: de politiek waardeert lang niet altijd de bemoeienis van de burger. De uitzending was van 2010, maar is nog steeds relevant. Welke ontwikkelingen hebben intussen plaatsgevonden? Dat was de vraag aan de gasten: Eva Rovers (NRC: ‘Laat de burger de politiek helpen’ en andere publicaties) en Joop Hofman (Rode Wouw – begeleiding van burgerraden en burgerbegrotingen in Nederland).
Eva Rovers wees in haar introductie op een bijzonder verschijnsel: politici stellen gevoelige onderwerpen uit, komen er niet meer uit, bevragen vervolgens burgers, die dan met hun voordrachten naar een besluit toewerken. Waar een referendum door de sterk verkorte vraagstelling eerder tot polarisatie leidt dan tot een antwoord, werkt het burgerberaad door gemeenschappelijke beraadslaging aan verdieping in de materie en het samen komen tot oplossingen.

In Frankrijk boog een burgerberaad zich onlangs over de vraag hoe tot 2030 minimaal 40% minder CO2-uitstoot kan worden gerealiseerd. President Macron had vooraf toegezegd dat hij de aanbevelingen ongefilterd zou overnemen. Hij heeft tot dusver woord gehouden. Burgers voor het beraad waren via loting gekozen. Dit garandeerde een goede dwarsdoorsnede van de bevolking. In de opstart werden de burgers van alle benodigde en gevraagde kennis en feiten voorzien, daarna volgde het gesprek met elkaar (deliberatie, niet: polderen, dus beraadslagen, maar niet perse compromissen sluiten; red.) en tot slot een besluit en onderbouwing van de keuzes. Vast staat dat de 149 aanbevelingen van de burgerraad vele malen verder gaan dan politici ooit hadden durven voor te stellen.

Joop Hofman liet in zijn introductie zien, dat dergelijke processen ook in Nederland plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld de coöperatieve wijkraad in Groningen. Een bijzondere vorm is de burgerbegroting: bewoners bepalen samen waarvoor het gemeentebudget wordt ingezet, zoals dat bijvoorbeeld in Duiven, Emmen en Oldebroek gebeurt. Iedere keer blijkt: burgers zijn in staat om samen complexe vraagstukken onder handen te nemen. De acceptatie van besluiten neemt zowel bij politici alsook bij burgers toe. De cijfers en onderbouwingen, die Joop noemt, zijn indrukwekkend.

Het gesprek erna werd ingeleid met de stelling ‘Burgers kunnen politici helpen – willen zij dat?’. Eva pakte de burgerkant: Ja, burgers zijn bereid. Het is slim om de wijsheid van de massa te gebruiken. Er zit zoveel kennis en ervaring. Burgers raken meer betrokken, naarmate je hen meer vertrouwen en ruimte geeft. Joop gaf aan, dat politici zich wel degelijk willen laten bijstaan. Hun opdracht is niet ‘oplossen’, maar ‘meenemen’ en ‘zorgen voor’. Voor sommigen is het nog wennen, maar juist precaire vragen met een hoog politiek faalrisico kunnen via burgerberaden worden opgepakt. Ook het ambtelijk apparaat vindt nieuwe democratische vormen niet altijd even makkelijk. Jongere ambtenaren zijn sowieso al onderdeel van allerlei netwerken (een burgerberaad heeft een netwerkvorm); dat is anders als je bent opgevoed voor werken in hiërarchie en verzuilde kolommen.

Eén van de deelnemers van de Meet Up gaf aan, dat zijn deelname in 2014 aan de G1000 in Amersfoort heeft geleid tot blijvende interesse voor burgerberaden. “Het doet echt iets met je! Je leert zoeken naar zaken die je deelt in plaats van waarin je verschilt van elkaar.” Ook het burgerberaad in het Duitstalig gebied van België kwam aan de orde.
Op de vraag of burgerberaden ook zelf thema’s kunnen kiezen licht Eva toe: "Er zijn verschillende burgerraden, die agenda-stellend zijn en daarmee dus aan de knoppen zitten om thema’s te bepalen. Een burgerberaad krijgt bij de start heldere kaders mee: budgetten, wetgeving, andere limiterende factoren. Burgers snappen dat deze kaders nodig zijn. Kaders hebben een verhaal en dat verhaal is belangrijk."

Een ander vraagstuk, is de snelheid van het proces. Eva maakt duidelijk, dat er naarmate een burgerberaad structureel onderdeel van de democratische arena uitmaakt, ook sneller geschakeld kan worden. Een burgerberaad draagt de potentie in zich om (snel) veel draagvlak voor een voorgesteld besluit op te bouwen. Het werk van politici wordt hierdoor makkelijker.
Op de stelling dat sommige burgers misschien wel ‘gewoon bestuurd willen worden,’ wordt toegelicht dat die groep inderdaad bestaat, maar dat de groep die dat niet (meer) wil, groeiende is.

Joop vertelt dat burgerberaden (complexe) vragen vaak beter, sneller en goedkoper oplossen, en dat ook nog vanuit een maatschappelijk model, waarbij eenieder zich in de gekozen oplossing moet herkennen (herkennen betekent niet perse het ermee eens zijn).
Conclusie van de avond: de jus zit in het deliberatieproces. Het is bijzonder om te zien, op hoeveel plekken al nieuwe vormen van democratie ontkiemen. Opmerkelijk is dat alle internationale successen van burgerberaden de wereldpers niet lijken te bereiken, terwijl deze vorm van besluitvorming revolutionair is en democratie weer tot leven brengt.
Op de vraag of aanwezigen mee willen werken om een burgerberaad in de Achterhoek op te zetten, werd spontaan positief gereageerd. Wie weet: misschien is deze regio daadwerkelijk de eerstvolgende, die op deze manier democratisch vernieuwt.
De volgende online Tegenlicht Meet Up bij de Koppelkerk heeft het thema ‘Plattelandspioniers’ en vindt plaats op 14 augustus vanaf 19:00 uur. Reserveren kan binnenkort op de website. Het terugkijken van de afgelopen editie over democratische vernieuwing is tevens mogelijk via de website van de Koppelkerk.


www.koppelkerk.nl

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant