Lezers schrijven | Oude Helenakerk

Oude Helenakerk

Wij bezochten in Duitsland een oude, verlaten abdij. Binnen was het koud en ongekend stil. In een hoekje van een zijbeuk brandden een paar kaarsjes. Het raakte ons direct. We kwamen tot rust. We staken een kaarsje aan en gingen zitten op een knielbankje. Een half uur werden we opgenomen onder de vleugels van wat ik nu noem een engel, de bewaarder of waker over die ruimte. Thuisgekomen konden we de abdij niet vergeten… En jaren later zochten we dat rustpunt in ons leven, dat - Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, of toch niet? - inmiddels een protestants meditatiecentrum en toevluchtsoord voor stiltezoekers was geworden, vaker op. We hebben daar steeds weer de 'genius loci', de beschermengel van die kerk, ontmoet. Die plek bood ons heel veel en vooral rust, rust om in ons drukke leven door te gaan. Om duidelijk te zijn: de genius loci noemden de oude Romeinen elke plek waar iets voelbaar was van het onuitsprekelijke, van onaanraakbaarheid: een tempel, een grenssteen, een huis. De eerste Christenen die een kapel bouwden om samen te komen voelden ook de aanwezigheid van de genius loci. Zij noemden deze genius, de beschermengel of bewaarengel van die plek. Datzelfde voelen veel mensen als zij een oude kerk betreden: de ruimte, de stilte, een aanwezigheid, een omarming, kortom de ontmoeting met wat boven onszelf uitstijgt.

Wat gebeurt er nu in Aalten? Laten we God vooral vragen om even niet te luisteren. De kerkenraad van de Protestantse Gemeente Aalten (PGA) heeft het plan opgevat om de Oude Helenakerk te verkwanselen voor een Judaspenning. Waarvoor willen ze geen zorg meer dragen? Is er geen besef dat ze mantelzorger zijn van de kerk, hun oude moeder? Vertrouwt de kerkenraad de inwonende kerkengel (of genius loci) niet meer? Het moet welhaast dat ze bang zijn, dat degenen die na hen zullen komen hun zullen verwijten dat zij een kerk hebben nagelaten die niets anders is dan stenen die veel te veel restauratiekosten met zich meebrengen… Dus: Hup weg ermee! Er zijn alleen nog grijze koppen in de kerk en zij nemen ook nog in rap tempo in aantal af. Dus: Hup weg ermee!
Gooit de kerkleiding niet een eeuwenlange traditie van aanbidding (verouderd woord) en stilte en rust (modern begrip) overboord? Ja: Hup, weg ermee!
Vraagstuk opgelost.

Traditie gaat over mensen, niet over een gebouw. Mensen hebben zolang zij heil en rust hebben gezocht in dat gebouw - dus de aanwezigheid van de waker over dat gebouw hebben ervaren - die erfenis, die traditie, met zich meegedragen. Dus: Hup, weg ermee?
Een vraag die nog niet gesteld is: van wie is eigenlijk de Helenakerk? Van de Rooms-Katholieken (vanaf het begin tot de 16de eeuw)? Van de PGA (voor het gemak maar even: vanaf de 16de eeuw)? Van andersgelovigen? Van alle inwoners van Aalten? Kan de kerkenraad van de PGA dan zomaar zeggen: dat doet er allemaal niet toe? Hup weg, ermee? En is het vraagstuk dan opgelost?

Dit is wat er nu dreigt te gebeuren: voor een grijpstuiver zal de plek waar de geschiedenis nog leeft en de genius loci nog voelbaar is en zijn taak van bewaarder en waker volbrengt, verpatst worden aan de SOGK (Stichting Oude Gelderse Kerken). De genius loci moedwillig de das omgedaan. Nota bene ten faveure van een zielloos gebouw dat de status van gymzaal amper overstijgt. Of mogen we verwachten dat de genius loci op dat moment bereid zal zijn naar de Zuiderkerk te verhuizen?

Aaltenaren, wie u ook bent en wat u ook bent, jong of oud, man of vrouw, sterk of zwak, gelovig of niet: let op uw zaak. Hup, weg ermee……..????? Vraagstuk opgelost?

Henk Waaijenberg
Nelleke Dansen