Dichterbij | Where the streets have no name

Where the streets have no name

U2 had een hit over een buurt waar de straten geen namen hebben. Anoniem, identiteitsloos, zonder kraak of smaak. Het lijkt me geen prettige plek om te wonen. Ik heb wat met straatnamen. Ik ben geboren op Veldzicht 92 en woonde verder in de Van Lijnden van Sandenburglaan, de Stadhoudersweg, de Emmalaan, de Baroniestraat, de Duizendschoonstraat, de Prins Frederik Hendriklaan, de Coxstraat, de Elstarstraat en de Bredevoortsestraatweg. Een mengelmoes aan namen.

Hoe komen we aan onze straatnamen? Straatnaamgeving is een wettelijke taak van het college van burgemeester en wethouders sinds 1851. Daarvoor hadden straten geen officiële naam maar slechts eentje 'in de volksmond'. Voor de hele gemeente heeft Jos Wessels onlangs in een prachtig boek 'Bezield erfgoed' (mooi sinterklaaskado!) van alle straatnamen zo veel als mogelijk uitgelegd hoe en wanneer ze aan hun naam kwamen. Namen als Kerkstraat en Markt spreken voor zich, maar vaak is het ingewikkelder. Soms wordt een gebouw dat er vroeger stond als inspiratiebron gebruikt, soms een bewoner of het gebruik van de grond, of iets wat met bodem of landschap te maken heeft, zoals de talloze Veen-, Zand- en Kleiwegen. Bij ons bestaat voor het (vroegere) buitengebied de gewoonte om de namen van oude boerderijen te gebruiken voor straatnamen. Nieuwbouwwijken hebben vaak een thema zodat de straten samen een buurt vormen. Rond 1900 zijn er in veel grote steden Afrikaanderbuurten ontstaan vanuit onze verbondenheid met de Zuid-Afrikaanse Boeren, afstammelingen van de Nederlandse kolonisten. Ook kom je overal wijken met staatslieden, schrijvers en schilders tegen en rond de jaren twintig Oranjebuurten. Na Wilhelmina's inhuldiging willen veel vooral protestantse gemeenten zo de verbondenheid met het Oranjehuis tot uitdrukking brengen. Tijdens de oorlog veranderde de bezetter die namen overigens nogal eens. Flora en fauna vormden ook een rijke inspiratiebron. Moderner zijn straten waarbij de kunst als inspiratiebron diende zodat je opera-, theater- en popmuziekbuurten krijgt.
Ingewikkeld bij straten die naar personen en gebeurtenissen verwijzen, is dat ons oordeel daarover veranderlijk is. Is het erg dat een persoon omstreden was/is? Julius Ceasar was naast staatsman een brute moordenaar, net als Stalin. In Amsterdam woedde de discussie over de Coentunnel, succesvol gouverneur-generaal van de VOC maar ook verantwoordelijk voor het afslachten van de hele bevolking - 15.000 man - van de Banda-eilanden. En zou u nu in het MeToo-tijdperk nog in de Michael Jacksonlaan willen wonen? Wat is wijsheid, moet je dit soort namen aanpassen of zal de tijd de herinnering doen vervagen?